Giờ phút thập tử nhất sinh, đối diện với
cái chết mà Tỳ-kheo
Ưu-ba-tiên-na vẫn bình thường, “sắc mặt và các căn không có biến đổi khác”. Dẫu
biết xác thân này sắp
hư hoại “như một đống trấu nát” nhưng Ưu-ba-tiên-na vẫn sáng suốt thấy rõ sắc, thọ, tưởng, hành, thức (thân tâm này) không phải
tôi, không phải của tôi nên thong dong tự tại, thuận thế vô thường.
“Một thời, Phật ở tại vườn
Trúc, khu Ca-lan-đà, thành Vương xá. Bấy giờ có Tỳ-kheo
tên là Ưu-ba-tiên-na ở trong khu
Hàn lâm, giữa bãi tha ma, dưới
chân núi Xà-đầu, hành xứ Ca-lan-đà tại thành Vương Xá. Bấy giờ Tôn giả
Ưu-ba-tiên-na đang ngồi thiền một mình trong hang đá, có một con rắn rất
độc, dài khoảng một thước, từ trên phiến đá rơi xuống trên người
Ưu-ba-tiên-na. Ưu-ba-tiên-na gọi Tôn
giả Xá-lợi-phất đi nói với các Tỳ-kheo:
- Có con rắn độc rơi xuống
trên người tôi. Thân tôi đang bị trúng độc. Các ông hãy đến
nhanh lên, khiêng người tôi ra để bên ngoài, chớ để người tôi hủy hoại
như một đống trấu nát.
Lúc ấy, Tôn giả Xá-lợi-phất đang ngồi dưới bóng cây gần đó, nghe Ưu-ba-tiên-na nói, liền đến nói với Ưu-ba-tiên-na:
- Nay nhìn sắc
tướng của thầy, tôi thấy các căn vẫn bình thường không đổi khác, mà nói
là trúng độc, nhờ “khiêng người tôi ra để bên ngoài, chớ để
người tôi hủy hoại như một đống trấu”. Vậy
thì rốt cuộc là thế nào?
Ưu-ba-tiên-na nói với Tôn giả Xá-lợi-phất:
- Nếu ai đó
nói, “Con mắt là tôi, là
của
tôi. Tai, mũi, lưỡi, thân, ý là
tôi, là của tôi. Sắc,
thanh, hương, vị, xúc, pháp
là tôi, là của tôi. Địa giới là tôi, là của tôi. Nước, lửa, gió, không,
thức giới là tôi, là của tôi; đối với sắc ấm, chấp sắc ấm là tôi, là của
tôi. Thọ, tưởng, hành, thức ấm là tôi, là của tôi. Với người đó, sắc
mặt
và các căn có thể biến đổi
khác đi. Nhưng hiện tại tôi không như vậy. Mắt không phải là tôi, là
không phải của tôi, cho đến thức ấm không phải tôi, không phải của tôi,
vì vậy cho
nên sắc mặt
và các căn không có biến đổi khác
đi”.
Tôn giả Xá-lợi-phất nói:
- Như vậy,
này Ưu-ba-tiên-na, nếu thầy vĩnh
viễn xa lìa ngã, ngã sở, ngã mạn kết sử, khiến đoạn
tận gốc rễ của
chúng như chặt ngọn cây đa-la, thì đối với đời vị lai vĩnh
viễn không khởi lên trở lại, vậy làm sao sắc mặt và các căn biến đổi khác đi được?
Rồi thì, Tôn giả Xá-lợi-phất liền đi vòng
qua dìu thân Tôn giả
Ưu-ba-tiên-na ra khỏi hang. Thân người bị trúng độc
của Tôn giả
Ưu-ba-tiên-na đang hủy hoại như một đống trấu nát.
Bấy giờ, Tôn giả Xá-lợi-phất liền nói kệ:
Từ lâu, trồng Phạm hạnh/ Khéo tu tám Thánh đạo/ Hoan hỷ xả bỏ thân/ Giống như vất bát độc/ Từ lâu, trồng Phạm hạnh/ Khéo tu tám Thánh đạo/ Hoan hỷ xả bỏ thân/ Như người bệnh hết bệnh/ Từ lâu, trồng Phạm hạnh/ Khéo tu tám Thánh đạo/ Như ra khỏi nhà lửa/ Lúc chết không lo tiếc/ Từ lâu,
trồng Phạm hạnh/ Khéo
tu tám Thánh đạo/ Dùng tuệ
quán thế gian/ Giống
như cây cỏ thối/
Không còn mong gì nữa/ Cũng không tiếp tục nữa”.
(Kinh Tạp A-hàm, kinh số 252 [trích])
Dù muốn dù không thì đoạn cuối cuộc đời ai cũng phải đi qua.
Tuy vậy, đi qua tử sinh với tâm thái nào mới là vấn đề? “Hoan hỷ xả
bỏ
thân” là tâm thái đẹp nhất,
thong dong nhất. Bỏ thân mà giống như vất bỏ một chiếc bát có độc, tựa như người bệnh
được hết bệnh, khác nào bước ra khỏi nhà lửa, cây cỏ thối mục thì còn
gì mà trông mong…, hết sức nhẹ nhàng, không vướng gì nên giải thoát.
Dù muốn dù không thì đoạn cuối cuộc đời ai cũng phải đi qua - Ảnh minh họa
- Những yếu tố đưa đến giác ngộ (06-01-2024)
- Hòa thượng Thích Bửu Chánh nói về Tư tưởng Phật giáo Nguyên thủy trong bộ Chơn lý của Tổ sư Minh Đăng Quang (Theraqvada) (07-11-2023)
- Năm phương pháp chế ngự phiền não (09-10-2023)
- Nghe nhiều, biết nhiều, nói ít (21-08-2023)
- Nguyên nhân của khổ đau và tội lỗi (04-08-2023)
- Ước muốn và mục đích sống của Sa-môn (20-07-2023)
- Quán sát ác tri thức như mặt trăng (30-06-2023)
- Nỗi khổ của tại gia và xuất gia (22-05-2023)
- Hãy nỗ lực đạt sơ quả trong đời này (17-04-2023)
- Niệm Phật nhất tâm bất loạn được an lạc trong cuộc sống hiện tại (06-04-2023)